Co to jest pranie brudnych pieniędzy?
Zgodnie z treścią art. 299 § 1 KK ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, dalej użyto skrótu KK, praniem brudnych pieniędzy jest przyjmowanie, przekazywanie, używanie, ukrywanie, dokonywanie transferu lub konwersji, wywożenie za granicę, pomoc w przenoszeniu własności lub posiadaniu albo podjęciu innych czynności, które udaremnia lub znacznie utrudnić stwierdzenia przestępnego pochodzenia rzeczy lub praw, miejsca ich umieszczenia, ich wykrycia, zajęcia albo orzeczenie przepadku. Nadto przestępstwo to można popełnić tylko przez działanie. Powyższej przywołałem definicję ustawową tegoż występku, natomiast nie dla każdego jest to wyjaśnienie jasne, dlatego też poniżej przedstawię klika przykładów „z życia” czynności wykonawczej tegoż przestępstwa.
- Oszustwo na policjanta – nasz sprawca Jan N. został zwerbowany do grupy przestępczej, aby brać udział w przestępstwach oszustwa na tzw. policjanta. Jego rolą miało być odbieranie pieniędzy pozostawianych przez pokrzywdzonych w miejscach wskazanych im przez osoby dzwoniące i podające się za policjantów. Nasz sprawca dzwonił do pokrzywdzonego Pawła K. Dzwoniący przekazał nieprawdziwe informacje, podając się za funkcjonariusza Policji Antoniego P. z komendy przy ul. (...), pokój nr (...). Powiedział, że prowadzi sprawę większą niż afera (...), w którą zamieszani są pracownicy banków ujawniający tajemnice klientów. Policja miała mieć informacje, że z konta naszego pokrzywdzonego zostaną ukradzione wszystkie oszczędności. Następnie rozmówca połączył z mężczyzną, przedstawiającym się jako prokurator Konrad D., który ponownie opowiedział o sprawie kryminalnej z udziałem banków. Poprosił Pawła K. o podanie numeru telefonu komórkowego. Pokrzywdzony podał nr swojego telefonu. Sprawca polecił pokrzywdzonemu by pojechał do oddziału banku wypłacił wszystkie środki finansowe z konta, a następnie wrzucił pieniądze do bezpiecznego pojemnika przygotowanego przez policję, obok kosza na śmieci znajdującego się po drugiej stronie ulicy. Niestety nasz pokrzywdzony nie wiedział, iż nie rozmawia z policjantem, dlatego też pośpiesznie wykonał polecenie fałszywych funkcjonariusz policji. - W tym miejscu chciałbym wtrącić, aby byli Państwo szczególnie wyczulenie na tego typu telefony lub sms. W przypadku, gdyby ktoś próbował wyłudzić od Państwa w ten sposób pieniądze, wówczas należy niezwłocznie zgłosić się do pobliskiego komisariatu policji. -. Następnie za środki pochodzące z tego przestępstwa zakupiono nieruchomości na trenie Czech i Słowacji, które następnie sprzedawano pod szyldem firmy deweloperskiej. Powyższy stan faktyczny jest fikcyjny i przedstawiony na potrzeby niniejszego opracowania – jednakże zbliżone sytuacje są często spotykane w praktyce orzeczniczej.
- Anna P. działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej z góry powziętym zamiarem, kierowała wykonaniem czynu zabronionego przez Pawła O., Małgorzatę Z., Tomasz T. polegającego na przeniesieniu prawa własności ruchomości – luksusowych samochodów - pochodzących z czynu zabronionego polegającego na przywłaszczeniu przez Małgorzatę O. prawa własności samochodów partnerów ww. kobiet, w ten sposób, że fałszowały dokumenty umowy darowizny ww. ruchomościach, darowanych rzekomo na rzecz Małgorzaty Z., a następnie wspólnie z Anny P. dokonała fikcyjnej sprzedaży ww. samochodów na rzecz Anna P. Następnie Paweł O. ponownie pomógł w przeniesieniu własności przedmiotowych ruchomości pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem ww. czynów zabronionych, sprzedając na rzecz osób trzecich w/w samochody, czym znacznie utrudnił stwierdzenie ich przestępczego pochodzenia. Powyższy stan faktyczny jest fikcyjny i przedstawiony na potrzeby niniejszego opracowania, jednakże zbliżone sytuacje są często spotykane w praktyce orzeczniczej.
Powołano dwa przykłady dopuszczenia się przestępstwa prania brudnych pieniędzy. Przenosząc powyższe stany faktyczny na analizę prawną to zauważyć należy, iż stwierdzenie przestępnego pochodzenia sprowadza się do ustalenia, że korzyści pochodzą bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia przestępstwa. Stwierdzenie miejsca umieszczenia oraz wykrycie korzyści polega na ustaleniu miejsca znajdowania się korzyści, o których wiadomo, że istnieją, ale których położenie nie jest znane (Górniok [w:] Górniok i in., t. 2, s. 453; Wróbel [w:] Buchała, Kardas, Majewski, Wróbel, Komentarz, s. 95). Zajęcie przedmiotów lub korzyści jest to czynność polegająca na ich usunięciu spod władztwa posiadacza lub właściciela. Z kolei orzeczenie przepadku oznacza pozbawienie właściciela w drodze orzeczenia sądowego prawa własności. 1
Poniżej przestawiam odmienne poglądy orzecznicze dotyczące zagadnienia ustalanie przestępstwa bazowego przy skazywaniu za pranie pieniędzy:- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 kwietnia 2017 r., II AKa 71/17, LEX nr 2343411: "Dla przypisania przestępstwa "prania brudnych pieniędzy" nie jest konieczne, by popełnienie pierwotnego czynu zabronionego było stwierdzone rozstrzygnięciem jakiegokolwiek organu, w szczególności prawomocnym wyrokiem sądu."; Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 2 sierpnia 2019 r., XVIII K 232/18, LEX nr 2781215:"Przy ustalaniu realizacji znamion przestępstwa z art. 299 § 1 k.k., w tym znamienia pochodzenia "wartości majątkowych stanowiących brudne pieniądze", konieczne jest ustalenie przynajmniej tych przedmiotowych elementów czynu "pierwotnego", które pozwalają na jego zakwalifikowanie pod znamiona konkretnego czynu zabronionego zawartego w ustawie karnej - ustalenie, że określone wartości majątkowe pochodzą z określonej czynności mającej charakter konkretnego typu czynu zabronionego ustawą.";
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 11 września 2014 r., II AKa 150/14, LEX nr 1540932: "Jakkolwiek sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia różne (nie zaś sprzeczne) od wyroku skazującego za przestępstwo bazowe, wychodząc zarówno za ramy czasowe, jak i przyjmując, że oskarżony osiągał korzyści z przestępstwa popełnionego wcześniej, to jednak postąpienie takie było uprawnione tak formalnie, jak i materialnie, skoro znajdowało swoje umocowanie w przeprowadzonych w sprawie dowodach."